7-5-2011
THOÁT TỤC
Khi tuổi gần 30, bậc đại sĩ thường có những lúc trầm tư về kiếp nhân sinh. Một lần Ngài đi dạo ngoài thành thấy bốn cảnh tượng: già, bệnh, chết và một sa môn thoát tục. Những hình ảnh ấy tuy quen thuộc với bao người nhưng lại lay động mạnh tâm thức của Ngài. Sau này chính Đức Thế Tôn thuật lại: "Này các Tỷ-kheo, trước khi Giác Ngộ, khi chưa chứng Chánh Ðẳng Giác, khi còn là Bồ-tát, tự mình bị sanh lại tìm cầu cái bị sanh, tự mình bị già, lại tìm cầu cái bị già, tự mình bị bệnh... tự mình bị chết... tự mình bị sầu"... tự mình bị ô nhiễm lại tìm cầu cái bị ô nhiễm. Này các Tỷ-kheo, rồi Ta suy nghĩ như sau: "Tại sao Ta, tự mình bị sanh lại tìm cầu cái bị sanh, tự mình bị già... (như trên)... tự mình bi ô nhiễm lại tìm cầu cái bị ô nhiễm? Vậy Ta, tự mình bị sanh, sau khi biết rõ sự nguy hại của bị sanh, hãy tìm cầu cái không sanh, vô thượng an ổn khỏi các khổ ách, Niết-bàn; tự mình bị già... cái không già... tự mình bị bệnh... cái không bệnh... tự mình bị chết... cái bất tử... tự mình bị sầu... cái không sầu... tự mình bi ô nhiễm, sau khi biết rõ sự nguy hại của cái bị nhiễm, hãy tìm cầu cái không ô nhiễm, vô thượng an ổn khỏi các khổ ách, Niết-bàn.
Rồi này các Tỷ-kheo, sau một thời gian, khi Ta còn trẻ, niên thiếu, tóc đen nhánh, đầy đủ huyết khí của tuổi thanh xuân, trong thời vàng son cuộc đời, mặc dầu cha mẹ không bằng lòng, nước mắt đầy mặt, than khóc, Ta cạo bỏ râu tóc, đắp áo cà-sa, xuất gia, từ bỏ gia đình, sống không gia đình. Ta xuất gia như vậy, một người đi tìm cái gì chí thiện, tìm cầu vô thượng tối thắng an tịnh đạo lộ." (Trung Bộ, Kinh Thánh Cầu)
Bình minh nọ chợt tâu vương phụ
Ra hoàng môn ngự giá dạo chơi
Vua cha dù chấp thuận lời
Lệnh truyền già bệnh kịp thời tránh xa
Chốn đô thành trầm hoa bái vọng
Khắp đế kinh lồng lộng nhạc trời
Nam thanh nữ tú vui cười
Nhà nhà phú túc người người lạc hoan
Lòng Thái Tử rộn ràng sung sướng
Cảnh thanh bình ví tưởng thiên cung
Mỉm cười xa giá thong dong
Muôn dân hạnh phúc dám mong thế này
Chợt cụ già răng lay tóc bạc
Chân run run ngơ ngác bên đường
Lưng còng má hóp trơ xương
Thân hình tiều tụy mà thương não lòng
Bước vân du cửa Đông bỏ lại
Qua cửa Nam gặp phải bệnh nhân
Phong cùi lở loét thương tâm
Tanh hôi ruồi nhặng trên thân bám đầy
Lòng ngao ngán cửa Tây xa giá
Gặp tử thi xác rã thịt tan
Bọ dòi nhung nhúc mủ vàng
Ác cầm cắn xé âm vang thảm sầu
Quá xúc cảm nghiêng đầu gạt lệ
Gẫm nhân hoàn chịu lẽ điêu linh
Ngắn thay một kiếp phù sinh
Sanh già đau chết khổ hình phải mang
Bước hồi cung miên man suy nghĩ
Ðời thế ư khổ lụy mà thôi
Bánh xe sinh tử quay hoài
Mù tăm vô định cõi người nào an
Ra cửa Bắc lòng đang chán nản
Gặp sa môn thanh thản thoát trần
Ðắp y mang bát nghiêm trang
Từ hòa nét mặt nhàn vân gót hài
Xe dừng lại chắp tay tham vấn
Hỏi căn nguyên ăn bận khác thường
Lý do độc bộ du phương
Bánh cơm bố thí bên đường là sao
Thầy khất sĩ khẽ chào khiêm tốn
Nhìn vương tôn nhu thuận đáp rằng
Xả ly ấy hạnh bần tăng
Cơm mười phương góp tín tâm mọi nhà
Lẽ sống chết bệnh già chi phối
Bận lòng chi muôn mối buộc ràng
Ðây đường thoát tục tịnh an
Tự thân giải thoát thế gian nương nhờ
Như hết bệnh mắt mờ được sáng
Lẽ suốt thông trí rạng như gương
Bấy lâu ngủ giấc mộng trường
Nay bình minh hiện con đường thênh thang