Giáo trình THẬP NHỊ DUYÊN KHỞI
Lão tử do duyên sanh
Trong phôi thai của sanh đã có quyết đinh tánh của hoại diệt
VĂN TỤNG
Có thân hẳn phải già
Có sanh ắt có diệt
Chính do ý nghĩa nầy
Gọi sanh duyên lão tử
CHÁNH KINH
4) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là già, chết? Cái gì thuộc chúng sanh này hay chúng sanh khác, thuộc bộ loại chúng sanh này hay thuộc bộ loại chúng sanh khác, bị già, yếu, suy nhược, răng rụng, tóc bạc, da nhăn, tuổi thọ tàn lụi, các căn chín muồi. Ðây gọi là già. Cái gì thuộc chúng sanh này hay chúng sanh khác, thuộc bộ loại chúng sanh này hay thuộc bộ loại chúng sanh khác, sự từ bỏ, hủy hoại, tiêu mất, tử vong, các uẩn hư hoại, thân thể vứt bỏ. Ðây gọi là chết. Như vậy, đây là già, đây là chết. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là già, chết.
5) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là sanh? Cái gì thuộc chúng sanh này hay chúng sanh khác, thuộc bộ loại chúng sanh này hay thuộc bộ loại chúng sanh khác bị sanh, xuất sanh, giáng sanh, đản sanh, sự xuất hiện các uẩn, sự thành tựu các xứ. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là sanh.
LÝ GIẢI
Lão tử (Jaramaranam) là sự già nua và hoại diệt. Lão tử ở đây có nghĩa là già và chết của kiếp sống mà cũng có thể là hiện tượng suy thoái và hoại diệt của tất cả pháp hữu vi.
Sanh (jati) ở đây là sự hình thành, khởi sanh của kiếp sống mà cũng có thể nói cho sự tập khởi của các pháp hữu vi.
Ngay trong sự sanh đã có yếu tính hạn định giới hạn của sự tồn tại. Thí dụ như sanh làm người khó sống hơn trăm tuổi hay một chiếc xe được sản xuất đã dự trù chạy tốt trong bao nhiêu mile.