VÍ DỤ VỀ ĐẶC TÍNH CỦA LOÀI GÀ TRỐNG
1. “Thưa ngài Nāgasena,
điều mà ngài nói là: ‘Năm tính chất của loài gà trống nên được hành trì,’ năm
tính chất nên được hành trì ấy là các điều nào?”
“Tâu đại vương, giống
như loài gà trống đi nghỉ ngơi đúng lúc đúng thời. Tâu đại vương, tương tợ y
như thế vị hành giả thiết tha tu tập nên quét dọn sân của bảo tháp đúng lúc
đúng thời, rồi nên cung cấp nước uống nước rửa, nên chăm sóc cơ thể, nên tắm rửa,
nên đảnh lễ bảo tháp, nên đi đến thăm viếng các tỳ khưu trưởng thượng, rồi nên
đi vào nơi trống vắng đúng lúc đúng thời. Tâu đại vương, điều này là tính chất
thứ nhất của loài gà trống nên được hành trì.
2. Tâu đại vương, còn có
điều khác nữa, loài gà trống thức dậy đúng lúc đúng thời. Tâu đại vương, tương
tợ y như thế vị hành giả thiết tha tu tập nên thức dậy đúng lúc đúng thời, nên
quét dọn sân của bảo tháp, rồi cung cấp nước uống nước rửa, nên chăm sóc cơ thể,
nên đảnh lễ bảo tháp, rồi nên đi vào nơi trống vắng thêm lần nữa. Tâu đại
vương, điều này là tính chất thứ nhì của loài gà trống nên được hành trì.
3. Tâu đại vương, còn có
điều khác nữa, loài gà trống sau khi bới đi bới lại mặt đất rồi nuốt miếng ăn
vào. Tâu đại vương, tương tợ y như thế vị hành giả thiết tha tu tập sau khi
quán xét đi quán xét lại rồi mới nên nuốt vật thực vào: ‘Không phải để chơi giỡn,
không phải vì đam mê, không phải để tô điểm, không phải để trang sức, mà chi nhằm
để duy trì, để nuôi dưỡng thân thể này, để ngăn ngừa sự tổn hại, để hỗ trợ sự
thực hành Phạm hạnh (nghĩ rằng): Như vầy ta tiêu diệt cảm thọ cũ và sẽ không
làm sanh lên cảm thọ mới, và sự sống còn, sự không bị chê trách, và sự cư trú
thoải mái sẽ có đến ta.’ Tâu đại vương, điều này là tính chất thứ ba của loài
gà trống nên được hành trì. Tâu đại vương, điều này cũng đã được đức Thế Tôn, vị
Trời vượt trội các vị Trời, nói đến:
‘Ví như thịt của người
con trai ở nơi sa mạc, giống như dầu bôi trơn cho trục xe, tương tợ như thế người
đã ăn vào vật thực nhằm mục đích sống còn, không bị đắm say.’
4. Tâu đại vương, còn có
điều khác nữa, loài gà trống dầu sáng mắt cũng bị mù mờ vào ban đêm. Tâu đại
vương, tương tợ y như thế vị hành giả thiết tha tu tập, dầu không bị mù, cũng
nên là như mù, dầu ở trong rừng hay đang khi đi khất thực ở khu vực làng mạc
nên là như mù, điếc, câm đối với các sắc, thinh, hương, vị, xúc, và pháp quyến
rũ, không nên nắm giữ hình tướng, không nên nắm giữ chi tiết. Tâu đại vương, điều
này là tính chất thứ tư của loài gà trống nên được hành trì. Tâu đại vương, điều
này cũng đã được trưởng lão Mahākaccāyana nói đến:[2]
‘Người có mắt nên là như
kẻ mù, người có tai nên là như kẻ điếc, người có lưỡi nên là như kẻ câm, người
có sức mạnh tợ như kẻ yếu đuối, và khi có sự việc đã được sanh khởi, hãy nằm xuống
ngủ như kẻ chết.’
5. Tâu đại vương, còn có
điều khác nữa, loài gà trống dầu đang bị tấn công bởi các cục đất, cây gậy, cây
côn, cái vồ, cũng không lìa bỏ cái chuồng của mình. Tâu đại vương, tương tợ y
như thế vị hành giả thiết tha tu tập dầu đang làm công việc may y, đang làm
công việc xây dựng công trình mới, đang thực hành phận sự và công việc, đang đọc
tụng, đang bảo người khác đọc tụng, cũng không nên lìa bỏ việc tác ý đúng đường
lối. Tâu đại vương, bản thân điều này chính là ngôi nhà của hành giả, tức là sự
tác ý đúng đường lối. Tâu đại vương, điều này là tính chất thứ năm của loài gà
trống nên được hành trì. Tâu đại vương, điều này cũng đã được đức Thế Tôn, vị
Trời vượt trội các vị Trời, nói đến:
‘Này các tỳ khưu, cái gì
là hành xứ của vị tỳ khưu? Là lãnh vực tu tập có tính chất truyền thống của bản
thân, tức là bốn sự thiết lập niệm.’
Tâu đại vương, điều này
cũng đã được trưởng lão Sāriputta, vị Tướng Quân Chánh Pháp, nói đến:
‘Giống như con voi đang
ngủ, không dẫm đạp lên cái vòi của nó. Nó nhận thức được vật ăn được và vật
không ăn được, (nhận thức được) hành vi và suy nghĩ của bản thân.
Y như thế ấy, người con
trai của đức Phật, dẫu là không bị xao lãng, không nên xem thường lời dạy của đấng
Chiến Thắng về sự tác ý cao quý tối thượng.’”
Câu hỏi về tính chất của
loài gà trống là thứ nhì.