8.
VÍ DỤ VỀ ĐẶC TÍNH CỦA NGƯỜI THUYỀN TRƯỞNG
1. “Thưa ngài
Nāgasena, điều mà ngài nói là: ‘Ba tính chất của người thuyền trưởng nên được
hành trì,’ ba tính chất nên được hành trì ấy là điều nào?”
“Tâu đại vương,
giống như người thuyền trưởng, ngày đêm, thường xuyên, liên tục, không xao
lãng, gắng sức, ra sức, điều khiển con tàu di chuyển. Tâu đại vương, tương tợ y
như thế vị hành giả thiết tha tu tập, trong khi kiểm soát tâm, nên kiểm soát
tâm bằng sự tác ý đúng đường lối, ngày đêm, thường xuyên, liên tục, không xao
lãng. Tâu đại vương, điều này là tính chất thứ nhất của người thuyền trưởng nên
được hành trì. Tâu đại vương, điều này cũng đã được đức Thế Tôn, vị Trời vượt
trội các vị Trời, nói đến ở Pháp Cú:[5]
‘Các ngươi hãy
thích thú trong sự không phóng dật, hãy phòng hộ tâm của mình, hãy đưa bản thân
ra khỏi chốn khổ đau, tợ như con voi bị vướng trong vũng bùn (cố gắng lê thân
ra khỏi bãi lầy).’
2. Tâu đại
vương, còn có điều khác nữa đối với người thuyền trưởng bất cứ việc gì ở biển cả
là tốt hay là xấu, tất cả các điều ấy đều được biết đến. Tâu đại vương, tương tợ
y như thế vị hành giả thiết tha tu tập nên nhận biết thiện hay bất thiện, có tội
lỗi hay không tội lỗi, hạ liệt hay cao quý, tối hay sáng hay có sự xen lẫn. Tâu
đại vương, điều này là tính chất thứ nhì của người thuyền trưởng nên được hành
trì.
3. Tâu đại
vương, còn có điều khác nữa người thuyền trưởng đánh dấu ở bộ phận điều khiển
(nói rằng): ‘Chớ có người nào chạm đến bộ phận điều khiển.’ Tâu đại vương,
tương tợ y như thế vị hành giả thiết tha tu tập nên làm dấu ấn về sự thu thúc ở
tâm rằng: ‘Chớ suy tư về bất cứ suy tư nào ác và bất thiện.’ Tâu đại vương, điều
này là tính chất thứ ba của người thuyền trưởng nên được hành trì. Tâu đại
vương, điều này cũng đã được đức Thế Tôn, vị Trời vượt trội các vị Trời, nói đến
ở Tương Ưng Bộ cao quý:
‘Này các tỳ
khưu, các ngươi chớ suy tư về các điều suy tư ác và bất thiện, như là sự suy tư
về ái dục, sự suy tư về oán hận, sự suy tư về hãm hại.’”