THANH
TỊNH TUYỆT ĐỐI MỚI CHÍNH LÀ NỀN TẢNG CỦA TUỆ GIÁC
2. ‘‘Bhante
nāgasena, buddho sabbaññū’’ti? ‘‘Āma, mahārāja, bhagavā sabbaññū, na ca
bhagavato satataṃ samitaṃ ñāṇadassanaṃ paccupaṭṭhitaṃ, āvajjanapaṭibaddhaṃ bhagavato sabbaññutañāṇaṃ, āvajjitvā yadicchakaṃ jānātī’’ti. ‘‘Tena hi, bhante nāgasena, buddho
asabbaññūti. Yadi tassa pariyesanāya sabbaññutañāṇaṃ hotī’’ti. ‘‘Vāhasataṃ kho, mahārāja, vīhīnaṃ aḍḍhacūḷañca vāhā vīhisattambaṇāni dve ca tumbā ekaccharākkhaṇe pavattacittassa ettakā vīhī
lakkhaṃ ṭhapīyamānā [ṭhapīyamāne (sī. pī.)]parikkhayaṃ pariyādānaṃ gaccheyyuṃ?
‘‘Tatrime sattavidhā cittā
pavattanti, ye te, mahārāja, sarāgā sadosā samohā sakilesā abhāvitakāyā
abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā, tesaṃ taṃ cittaṃ garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Abhāvitattā cittassa. Yathā, mahārāja, vaṃsanāḷassa vitatassa visālassa vitthiṇṇassa saṃsibbitavisibbitassa sākhājaṭājaṭitassa ākaḍḍhiyantassa garukaṃ hoti āgamanaṃ dandhaṃ. Kiṃ kāraṇā? Saṃsibbitavisibbitattā sākhānaṃ. Evameva kho, mahārāja, ye te
sarāgā sadosā samohā sakilesā abhāvitakāyā abhāvitasīlā abhāvitacittā
abhāvitapaññā, tesaṃ taṃ cittaṃ garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Saṃsibbitavisibbitattā kilesehi, idaṃ paṭhamaṃ cittaṃ.
1. “Thưa
ngài Nāgasena, có phải đức Phật là đấng Toàn Tri?”
“Tâu đại vương, đúng vậy. Đức Thế Tôn là
đấng Toàn Tri. Tuy nhiên đối với đức Thế Tôn, sự biết và thấy không hiện diện
một cách thường xuyên, liên tục. Trí Toàn Tri của đức Thế Tôn gắn liền vào sự
hướng tâm. Sau khi hướng tâm thì Ngài biết theo như ý muốn.”
“Thưa
ngài Nāgasena, như thế thì đức Phật là không Toàn Tri, nếu Trí Toàn Tri của
Ngài là do sự suy tầm.”
“Tâu đại
vương, có một trăm xe lúa, mỗi xe là bảy tạ rưỡi và hai giạ lúa.[2] Chừng ấy
trăm ngàn hạt lúa có thể được xác định, có thể đạt đến kết quả cuối cùng bởi
tâm được vận hành trong khoảng thời gian một khảy móng tay. Ở đây, có bảy loại
tâm này vận hành: Tâu đại vương, những người nào còn luyến ái, còn sân hận, còn
si mê, còn phiền não, có thân chưa được tu tập, có giới chưa được tu tập, có
tâm chưa được tu tập, có tuệ chưa được tu tập, tâm ấy của những người ấy sanh
lên một cách trì trệ, vận hành một cách chậm chạp. Vì lý do gì? Vì tính chất
chưa được tu tập của tâm.
Tâu đại
vương, giống như đối với cành tre được tỏa ra, rậm rạp, lan rộng, bị kết chùm
chưa được gỡ ra, bị rối rắm với những cụm cành lá, trong khi được lôi kéo thì
sự chuyển động là trì trệ, chậm chạp. Vì lý do gì? Vì tính chất kết chùm chưa
được gỡ ra của các cành. Tâu đại vương, tương tợ y như thế những người nào còn
luyến ái, còn sân hận, còn si mê, còn phiền não, có thân chưa được tu tập, có
giới chưa được tu tập, có tâm chưa được tu tập, có tuệ chưa được tu tập, tâm ấy
của những người ấy sanh lên một cách trì trệ, vận hành một cách chậm chạp. Vì
lý do gì? Vì tính chất kết chùm chưa được gỡ ra bởi các phiền não. Đây là loại
tâm thứ nhất.