Bài học ngày 07-09-2013
CHỈ LÀ HIỆN TƯỢNG CỦA TÂM THỨC
15. Viññāṇanānatthapañho
15. Rājā āha ‘‘bhante nāgasena, ‘viññāṇa’nti vā
‘paññā’ti vā ‘bhūtasmiṃ jīvo’ti vā ime dhammā nānatthā ceva nānābyañjanā ca,
udāhu ekatthā byañjanameva nāna’’nti ? ‘‘Vijānanalakkhaṇaṃ, mahārāja, viññāṇaṃ, pajānanalakkhaṇā
paññā, bhūtasmiṃ jīvo nupalabbhatī’’ti. ‘‘Yadi jīvo nupalabbhati, atha ko
carahi cakkhunā rūpaṃ passati, sotena saddaṃ suṇāti, ghānena gandhaṃ ghāyati,
jivhāya rasaṃ sāyati, kāyena phoṭṭhabbaṃ phusati, manasā dhammaṃ vijānātī’’ti?
Thero āha ‘‘yadi jīvo cakkhunā rūpaṃ passati…pe… manasā dhammaṃ vijānāti, so
jīvo cakkhudvāresu uppāṭitesu mahantena ākāsena bahimukho suṭṭhutaraṃ rūpaṃ
passeyya, sotesu uppāṭitesu, ghāne uppāṭite, jivhāya uppāṭitāya, kāye uppāṭite
mahantena ākāsena suṭṭhutaraṃ saddaṃ suṇeyya, gandhaṃ ghāyeyya, rasaṃ sāyeyya,
phoṭṭhabbaṃ phuseyyā’’ti? ‘‘Na hi , bhante’’ti. ‘‘Tena hi, mahārāja, bhūtasmiṃ jīvo
nupalabbhatī’’ti.
‘‘Kallosi, bhante nāgasenā’’ti.
Viññāṇanānatthapañho
pannarasamo.
15. Đức vua đã nói rằng:
“Thưa ngài Nāgasena, ‘thức’ hay ‘tuệ’ hay ‘mạng sống ở chúng sanh,’ các pháp
này khác về nội dung khác về hình thức, hay là có chung nội dung chỉ khác về
hình thức tên gọi?”
“Tâu đại vương, thức có
sự nhận thức là tướng trạng, tuệ có sự biết rõ là tướng trạng, mạng sống ở
chúng sanh là không có.”
“Nếu mạng sống không có,
vậy thì ai nhìn thấy cảnh sắc bằng mắt, nghe âm thanh bằng tai, ngửi hương bằng
mũi, nếm vị bằng lưỡi, chạm cảnh xúc bằng thân, nhận thức cảnh pháp bằng
ý?”
Vị trưởng lão đã nói rằng:
“Nếu mạng sống nhìn thấy cảnh sắc bằng mắt, nghe âm thanh bằng tai, ngửi hương
bằng mũi, nếm vị bằng lưỡi, chạm cảnh xúc bằng thân, nhận thức cảnh pháp bằng
ý, phải chăng mạng sống ấy, khi các mắt bị hoại, vẫn có thể nhìn thấy cảnh sắc
rõ hơn ở bên ngoài trước mặt qua bầu không gian lớn hơn? Có phải khi các tai bị
hoại, khi mũi bị hoại, khi lưỡi bị hoại, khi thân bị hoại, vẫn có thể nghe âm
thanh, có thể ngửi mùi, có thể nếm vị, có thể chạm cảnh xúc rõ hơn qua bầu
không gian lớn hơn?”
“Thưa ngài, không phải.”
“Tâu đại vương, chính vì
điều ấy mạng sống ở chúng sanh là không có.”
“Thưa ngài Nāgasena,
ngài thật khôn khéo.”